6.10 Dubbele helix

Als de nieuwe associatie een meerwaarde heeft boven de oude (being logical) spreken we in termen van Bohr over ‘thinking’. Dit 'diepe' denken maakt aantal aannames plausibel:   

  1. Als die meerwaarde beklijft zal ook de relatie beklijven en in feite de nieuwe dominante stimulus-responswaarde worden.  
  2. Het bijzondere ‘laterale’ denken wordt dan weer het gewone logisch denken, out of the box wordt in the box; er is iets wezenlijk nieuws geleerd.
  3. Het brein is zuinig met dit soort aapassingen want nieuwe informatie geeft meer druk op het werkgeheugen en er ontstaat al snel een ‘capaciteitsprobleem’. Van belang is daarom dat ook creatieve gedachten vaak verband houden met al aanwezige informatie of in fysieke termen, de al bestaande geheugenpaden. Ontdekken krijgt hierdoor iets van hervinden. Men wist al vaag, intuïtief dat het zo was. 

Grote ontdekkingen vragen om een brein dat enerzijds volgroeid is, omdat dan de meeste denkcapaciteit eschikbaar is, maar anderzijds om nog niet al te dwingende heuristieken en algoritmen. Hersenen zijn pas volgroeid zijn rond het 22ste levensjaar; het brein is dan net af en kan zowel nog veel nieuwe verbindingen aanmaken als bestaande paden volgen. Daarnaast geldt het bij de aanleg van verbindingen, en op metaniveau van heuristieken en algoritmen, gaat soms iets verkeerd d.w.z. we leggen per ongeluk niet-logische verbanden. Dit lijkt evolutionair onlogisch omdat dit de overleving van het individu niet ten goede komt, maar op metaniveau is variatie voor de soort belangrijker, zelfs als dat ten koste gaat van enkele individuen. Fouten in kopieergedrag van gedachten(patronen) zoals bij modelling veelvuldig optreden, zijn dan ook even functioneel als genetische mutaties. Hoewel metaforen van belang zijn omdat ze de opstap kunnen vormen voor een echte verklaring, vormen ze zelf geen verklaring. De suggestie van Hawkins dat denken een auto-associatief proces is, suggereert dat het zinvol zou kunnen zijn om  heuristische adviezen op zichzelf te betrekken, bijv. door in dit geval bepaalde metaforen te combineren en/of letterlijk te nemen. In deze paragraaf wordt aan de hand van twee metaforen, de vonk voor de doorbraak zelf en de dubbele helixstructuur voor (opslag van) informatie, een verklaring geschetst van synthese.

                                             

Voorbeeld: opmerkelijke associaties binnen menselijke waardenparen (van de Wiel, 2002: het grote genieten). Waar we normaal gesproken de these 'schaamte' met de antithese 'trots' associëren en 'gewoon' met 'bijzonder', kan door een mentale draai een associatie ontstaan tussen 'schaamte' en 'gewoon', ondanks het feit dat die begrippen normaal gesproken ver van elkaar verwijderd liggen. De figuur laat zien dat in een (dubbele) helix lateraal denken een nieuwe weg van de minste weerstand opent. Als deze relatie vervolgens wordt bekrachtigd, is dit de nieuwe logica.  

Aangezien de getekende streng op zichzelf ook weer opgekruld kan zijn, is het mogelijk om ook zeer ver uit elkaar liggende waarden (mentale constructen) met elkaar te verbinden. Aangezien de wereld steeds verandert en de mens voor problemen stelt, is er altijd voldoende actiepotentiaal bij iedereen aanwezig om de vonk te laten overspringen. Sterker nog, als mens kunnen we niet stoppen met denken. Het geschetste model roept diverse vervolgvragen: wat maakt dat de twist optreedt en hoeveel twist is net voldoende.   

Door met 11. Idiot savant in ere hersteld?